Betalain là gì? Tính chất và lợi ích sức khỏe

Bài viết này nói về:

Betalain là gì?

Betalain là các sắc tố tím đỏ thực vật có chứa phân tử nitơ được tìm thấy trong nhiều loại rau, quả có sắc tố màu đỏ như Củ dền đỏ, rau dền đỏ, quả lê xương rồng (Cactus pear fruit), thanh long đỏ. Betalain được đặt theo tên latinh của Củ dền đỏ - Beta Vulgaris bởi chúng được phát hiện lần đầu tiên trong chiết xuất Củ dền đỏ (Beetroot extract).

Đến nay, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra 24 loại betalain khác nhau và chúng chỉ được tìm thấy trong một số loài thực vật. Hàm lượng Betalain phụ thuộc vào từng loại thực vật, giống, chúng có hàm lượng cao hơn khi loại thực vật này phát triển ở vùng khí hậu nóng. Khí hậu càng khắc nghiệt, cây càng sản xuất nhiều thành phần này để bảo vệ chúng khỏi sức nóng. Củ dền đỏ có chứa khoảng 0,02-0,21% Betalain, hàm lượng này có thể dao động và phụ thuộc vào giống, vùng trồng và khí hậu.

Betalain còn được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như là: Sắc tố củ dền đỏ, betanin, betanidin, phyllocactin, indicaxanthin, indicaxanthin, hylocerenin… Tuy nhiên cũng nên tránh nhầm lẫn giữa Betalain với Betain, nitrate một thành phần có hoạt tính sinh học khác cũng có trong củ dền đỏ và có tên gần giống nhau.

Tính chất chung

Các sắt tố tím đỏ Betalain tan hoàn toàn trong nước và ổn định trong khoảng pH từ 3-7, trong đó mức pH ổn định tối ưu là pH 5.5.

Betalain có đặc tính:

Chống oxy hóa có thể bảo vệ các tế bào của con người khỏi stress oxy hóa và tác động xấu từ các gốc tự do.
Betalain có đặc tính chống viêm, có thể làm giảm viêm do nhiễm trùng.
Ngăn ngừa hình thành cục máu đông, giảm phản ưng viêm trong lòng mạch.
Giảm mức cholesterol xấu trong máu, có thể giảm nguy cơ hình thành các mảng xơ vữa động mạch, giảm nguy cơ đột quỵ và mắc các bệnh tim mạch.
Tác dụng thải độc nhờ khả năng trung hòa độc tố và hỗ trợ quá trình thải độc cho cơ thể.

Betalain có được hấp thu vào máu và được thải dưới dạng không chuyển hóa qua đường nước tiểu. Chính vì vậy khi bổ sung nước ép Củ dền đỏ hoặc nước ép quả lê xương rồng sau khoảng từ 3-4h làm tăng nồng độ Betalain trong nước tiểu làm nước tiểu có màu đỏ.

Lợi ích sức khỏe

Sức khỏe tim mạch

Thử nghiệm ex vivo ghi nhận nồng độ Betalain trong máu có thể giúp giảm tổn thương oxy hóa và tan máu vỡ hồng cầu.

Xơ vữa động mạch

Betalain có khả năng liên kết với phân tử cholesterol xấu LDL và ngăn chúng liên kết với nhau, lắng đọng ở thành mạch tạo nên các mảng xơ vữa động mạch mới. Tác dụng này của Betalain mạnh hơn nếu bổ sung cùng Vitamin E. Các nghiên cứu chỉ ra rằng Betalain có tác dụng hiệp đồng với vitamin E trên LDL trong máu.

Tác dụng chống oxy hóa

Tác dụng chống oxy hóa của Betalain được cho là mạnh hơn vitamin E và catechin. Khả năng ức chế quá trình oxy hóa chất béo của nó cũng được đánh giá cao hơn catechin. Quá trình chống oxy hóa này làm mất màu của sắt tố này, việc kết hợp betalain với các chất chống oxy hóa khác như vitamin E, glutathion… được cho là làm tăng tác dụng chống oxy hóa của Betalain.

Bảo vệ gan

Betalain có thể giảm tình trạng nôn nao do rượu.

Ứng dụng

Betalain được liên minh châu âu và cục quản lý thực phẩm và dược phẩm Châu Âu phê duyệt sử dụng làm chất tạo màu E162, dùng trong thực phẩm. Một số loại thực phẩm sử dụng betalain như kem, đồ uống và một số các món ăn truyền thống.

Betalain cũng được sử dụng như chất bổ sung đường uống hàng ngày. Chúng được coi là nguồn cung cấp chất chống oxy hóa tự nhiên có giá trị, bảo vệ cơ thể chống lại các gốc tự do gây hại.

Tuy nhiên ứng dụng betalain có sự hạn chế nhất định bởi hoạt chất này dường như chỉ ổn định ở khoảng pH nhỏ và tính ổn định thấp, không chịu được nhiệt độ. Sự gia tăng nhiệt độ có thể phân hủy betalain và làm vỡ cấu trúc của nó, chúng dường như chỉ ổn định ở pH từ 4-6 và ở nhiệt độ 4 độ C. Ở các mức pH khác nhau, betalain bị biết đổi cấu trúc và có màu sắc khác nhau: pH dưới 3 chúng có màu tím, pH trên 7 chúng có màu xanh và sẽ bị phân hủy thành Acid ferulic.