Rotundin – Chiết xuất củ Bình Vôi

Bài viết này nói về:

• Thành phần hóa học
• Tác dụng
• Các dạng chế biến và sử dụng Bình vôi
• Chiết xuất Bình vôi

Bình vôi hay còn có tên khác là củ một hoặc cây mối trơn và có tên khoa học là Stephania glabra. Bình vôi là câu thân leo, sống nhiều năm, rễ củ to, vỏ ngoài xù xì, màu nâu đen.

Chi bình vôi có khoảng khoảng hơn 45 loài trên thế giới, là cây ưa sáng, thường mọc trong các quần thể cây bụi và dây leo nhỏ ở rừng núi đá vôi ẩm. Ở việt nam có khoảng hơn 8 loài được tìm thấy và đều được gọi chung là Bình vôi. Chúng phân bố rộng rãi ở các tỉnh phía tây bắc như: Thanh hóa, Ninh bình, Hà nam, Hòa bình và các tình vùng tây bắc.

Thành phần hóa học có trong củ Bình Vôi

Có khoảng 164 hợp chất được tìm thấy trong chi bình vôi Stephania trên thế giói thuộc 8 nhóm hóa học khác nhau bao gồm morphinan, dibenzazonin, aporphin, hasubanan, proaporphin, protoberberin, benzylisoquinolin.

Năm 1941, Bùi đình Sang đã chiết xuất từ củ bình vôi một alcaloid, đặt tên là Rotudin, đến năm 1965 chất này được xác đinh công thức là L-tetrahydropalmatin.

Tác dụng của củ Bình vôi

Nhiều hoạt chất chiết từ các loài bình vôi đã được nghiên cứu tác dụng cả trong và ngoài nước.

Thí nghiệm trên động vật đã được chứng minh Rotudin có tác dụng an thần, ngủ tốt, làm giảm hoạt động tự nhiên trên chuột thí nghiệm. Liều cao lại có kích thích làm tăng hoạt động của chuột do phenamin gây nên. Rotudin có tác dụng kháng co giật và bảo vệ được một phần súc vật thí nghiệm khỏi tử vong. Giảm trương lực cơ trơn ruột qua đường uống, có tác dụng giảm đau, giúp hạ nhiệt, giãn các mạch máu ngoại vi.

Theo kinh nghiệm dân gian: Bình vôi dùng để chữa mất ngủ, kiết lỵ, ho hen, sốt, đau bụng, đau răng, viêm ruột, viêm họng, mụn nhọt... Theo y học hiện đại Chiết xuất Rotudin từ bình vôi được ứng dụng trong sản xuất thuốc uống giúp an thần, giúp dễ ngủ hoặc làm giảm các cơn đau để điều trị một số trường hợp rối loạn tâm thần chức năng, mất ngủ kinh niên, mất ngủ không rõ nguyên nhân, trạng thái căng thẳng thần kinh kéo dài. Rotudin dùng đường tiêm điều trị giảm đau, đau dây thần kinh, hen co thắt khí phế quản, điều trị loét dạ dày tá tràng, căng thẳng, mất ngủ, đau bụng khi có kinh…

Các dạng chế biến và sử dụng Bình vôi

Bình vôi có thể thu hái quanh năm, đem về cạo bỏ vỏ đen, thái mỏng phơi khô rồi sử dụng theo một trong các cách như sau:

Chế bột chiết xuất có chứa Rotudin thô: Xay bình vôi thô rồi xay và ngâm với nước, lọc lấy nước và tiếp tục làm như vậy cho đến khi bã hết đắng. Nước ép thêm nước vôi trong để có Rotudin ở dạng thể tủa.

Sắc uống: Sử dụng Bình vôi thái lát, phơi khô sắc với nước trong 3-4 giờ để uống.

Ngâm rượu: Sử dụng rượu 40 độ để ngâm bình vôi với tỷ lệ (1 bình vôi, 5 rượu, có thể uống 5-15ml, có thể thêm đường cho dễ uống.

Dùng ngoài: Củ tươi giã nát, đắp ngoài chữa mụn nhọt, sưng tấy, rắn cắn.

Chiết xuất Bình vôi

Chiết xuất rotundin từ củ bình vôi có thể sử dụng nhiều phương pháp khác nhau. Dựa vào dung môi chiết xuất có thể phân loại thành 2 phưong pháp chung sau:
- Phương pháp chiết bằng dung môi phân cực: nước, nước acid, cồn,...
- Phương pháp chiết bằng dung môi ít phân cực: chloroform, dầu hỏa,...

Dưới sự hỗ trợ của khoa học kỹ thuật việc chiết xuất rotundin ngày càng hoàn thiện với cao chuẩn hóa với hàm lượng rotudin cao tới 98%.

Về cảm quan: Dạng tinh thể màu vàng nhạt hoặc trắng với vị đặc chưng của Bình vôi và sử dụng phương pháp USP hoặc CP để đánh giá chất lượng sản phẩm.