Cao xuyên tâm liên: Thành phần, công dụng

Bài viết này nói về:

• Bộ phận sử dụng
• Thành phần
• Công dụng
• Những nghiên cứu
• Những bài thuốc

Xuyên tâm liên hay còn có tên khác là Cây công cộng, lãm hạch liên, nguyên công, khổ đảm thảo, nhất kiến kỷ, có tên khoa học là  Andrographis paniculata có nguồn gốc từ Ấn độ, các vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới châu Á. Trong nhiều thế kỷ trước, Xuyên tâm liên được sử dụng như thuốc “Kháng sinh” để điều trị các bệnh nhiễm trùng, loại bỏ độc tố và giảm sốt. Hiện nay Xuyên tâm liên du nhập và được trồng ở nhiều các nước như Malaysia, Thái Lan, Campuchia, Việt nam, Indonesia, Trung quốc…

Xuyên tâm liên mọc từ hạt vào khoảng tháng 4 và phát triển nhiều trong mùa xuân hè. Cây nhỏ, sống hàng năm, thân vuông, mọc thẳng đứng; lá mọc đối, cuống ngắn; hoa mọc ở kẽ lá và đầu cành thành chùm thưa có màu trắng điểm những đốm hồng tím.

Bộ phận sử dụng

Thời điểm thu hái lúc cây bắt đầu nở hoa. Bộ phận sử dụng là phần trên mặt đất sau khi loại bỏ tạp, thái thành đoạn phơi hoặc sấy khô, dùng dưới dạng dược liệu hoặc làm nguyên liệu để chiết xuất.

Thành phần

Trong toàn cây xuyên tâm liên có 14 chất, bao gồm 2 nhóm hoạt chất chính là diterpen lacton và flavonoid.

Trong đó Diterpen lacton với đặc chưng là hoạt chất Andrographolid ở lá 2,6%, ở thân 0,1 -0,4%.

Công dụng của chiết xuất xuyên tâm liên

Theo y học cổ truyền Xuyên tâm liên có vị rất đắng, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu thũng, giảm đau. Được sử dụng từ thời cổ đại trong nền y học Ấn độ:

• Thuốc bổ dạ dày.
• Điều trị những triệu chứng đường tiêu hóa: Táo bón, đau bụng, tả, tiêu chảy, kiết lỵ, chứng khó tiêu; suy nhược cơ thể.
• Làm thuốc thải độc rắn cắn, xứ lý khi bị rắn cắn, bọ cạp cắn.
• Trợ giúp trong các bệnh gan: vàng da, gan nhiễm mỡ.
• Điều trị nhiễm trùng đường hô hấp như viêm xoang, cảm lạnh thông thường, viêm họng, cúm, sốt, viêm Amidan.
• Nó cải thiện chức năng miễn dịch, hỗ trợ tốt trong những trường hợp nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Xử lý các trường hợp viêm da, mụn nhọt, ghẻ lở, vết loét, lở ngứa.
• Dùng để chữa ho gà cho trẻ nhỏ (mỗi lần 1 thìa cà phê bột nhão bào chế từ rễ xuyên tâm liên và than rễ cây gừng gió, ngày 3 lần, trong 15 ngày), lá khô dùng chữa rụng tóc.

Những nghiên cứu gần đây của Xuyên tâm liên

Chống viêm

Với hàm lượng andrographolid cao khi mới thu hái, có tác dụng diệt khuẩn mạnh; càng để lâu thì hàm lượng hoạt chất giảm nhanh, tác dụng diệt khuẩn giảm. Nghiên cứu nước sắc Xuyên tâm liên cho thấy chúng nhạy cảm với các chủng vi khuẩn S. aureus, E. coli, B. subtilis, Shigella dysenteria, Mycobacterum tuberculosis. Chính vì vậy Xuyên tâm liên dùng trong nhiều trường hợp nhiễm khuẩn rất tốt như viêm phế quản cấp và mạn tính.

Ung thư

Các nhà nghiên cứu của Nhật Bản cho thấy rằng nó cũng ngăn ngừa sự nhân lên của các tế bào ung thư. Can thiệp và sự hình thành của tế bào ung thư thông qua việc loại bỏ các gốc tự do của cơ thể.

Tim mạch

Các nghiên cứu được thực hiện ở Trung Quốc giúp ngăn ngừa sự hình thành cục máu đông. Nó là một cách điều trị có hiệu quả các cơn đau tim và xơ vữa động mạch.

Tiểu đường

Chiết xuất Xuyên tâm liên giúp thúc đẩy hấp thụ glucose vào trong tế bào chất béo do vậy làm giảm hàm lượng đường trong máu. Phù hợp với bệnh nhân đái tháo đường tupy II.

Ngăn ngừa sốt rét

Nghiên cứu cho thấy rằng kết hợp Xuyên tâm liên với curcumin có thể chống lại các ký sinh trùng sốt rét hiệu quả, ngăn ngừa sự hình thành ký sinh trùng sốt rét.

Những bài thuốc có Xuyên tâm liên

Chữa ho do lạnh: Xuyên tâm liên, địa cốt bì, tang bạch bì, cam thảo. Uống dạng thuốc sắc.

Chữa lỵ trực khuẩn cấp tính, viêm dạ dày, viêm ruột, cảm sốt, sưng tấy, rắn độc cắn: Xuyên tâm liên 15g, kim ngân hoa 10g, sài đất 10g. uống dạng thuốc sắc thang.

Chữa cảm mạo, đau đầu: Xuyên tâm liên 45g tán thành bột mịn; ngày uống 3 lần, mỗi lần 2g bột thuốc.

Chữa bỏng (giai đoạn hồi phục): Xuyên tâm liên 200g, nấu với nước rửa hàng ngày hoặc dạng kết hợp Xuyên tâm liên, hoàng bá, xà sàng tử mỗi vị 100g nấu nước rửa hàng ngày.

Viêm gan nhiễm khuẩn: Xuyên tâm liên 12g, huyền sâm, mạch môn mỗi thứ 10g. uống dạng thuốc sắc.

Chiết xuất Xuyên tâm liên (Andrographis Paniculata Extract)

Ngày nay, với phương pháp chiết tách tiên tiến, người ta rộng rãi trong thực phẩm chức năng hoặc thực phẩm bổ sung dưới dạng cao chuẩn hóa với hàm lượng Andrographolide cao từ 20% đến trên 50%. Và bộ phận được sử dụng chiết tách là toàn bộ phần trên măt đất của cây bao gồm (thân, cành, lá và hoa).

Xem thêm

Andrographis (Xuyên tâm liên)

Lợi ích của Andrographis (Xuyên tâm liên)